Konin gospodarzem europejskiej debaty o sprawiedliwej transformacji – warsztaty CEE Bankwatch podczas APD2025.
25 czerwca 2025 roku w Koninie odbyły się warsztaty zorganizowane przez CEE Bankwatch Network jako wydarzenie towarzyszące dorocznemu Annual Political Dialogue (APD2025).
Spotkanie w Epicentrum Kultury zgromadziło przedstawicieli samorządów, organizacji społecznych i związków zawodowych z krajów Unii Europejskiej oraz Bałkanów Zachodnich.
Celem wydarzenia była wymiana doświadczeń związanych z opracowywaniem Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji (TJTP), które w założeniu odgrywają kluczową rolę w procesie odchodzenia od gospodarki węglowej.
Łyżką dziegciu może być refleksja, że pomimo znacznie wcześniejszego akcesu Polski do UE – co mogłoby sugerować bardziej rozwinięte struktury i know-how w pozyskiwaniu środków – Bałkany Zachodnie są na bardzo podobnym etapie przygotowań do transformacji, co subregion Turów. Nie są jednak objęte Funduszem Sprawiedliwej Transformacji.
Marta Anczewska jako pierwsza przedstawiła kluczowe wnioski z raportu organizacji PGN dotyczącego planowania transformacji energetycznej. Jej prezentacja stanowiła solidne tło merytoryczne, podkreślając znaczenie planowania opartego na danych i analizach społecznych.
Następnie głos zabrała Joanna Tokarczuk (region Turów) – przykład nieudanego procesu tworzenia TJTP.
Przedstawiła klarowną analizę przyczyn odrzucenia planu przez Komisję Europejską, wskazując m.in. na:
• brak politycznej woli,
• brak daty wygaszania,
• niewystarczające zaangażowanie lokalnych interesariuszy,
• brak spójnej wizji transformacji.
Jej wystąpienie było szczególnie docenione przez uczestników z Bałkanów Zachodnich jako przestroga i inspiracja.
Małgorzata Misiak (region Bełchatów) omówiła zmiany i korekty, które umożliwiły warunkową akceptację TJTP przez KE oraz opisała współpracę z partnerami społecznymi w praktyce.
Panel zamknęła Miłosława Stępień z Wschodniej Wielkopolski, reprezentująca region uznawany za jeden z najbardziej zaawansowanych w procesie transformacji.
Przedstawiła działania, które umożliwiły skuteczne przygotowanie TJTP – od szerokich konsultacji społecznych, przez silne przywództwo lokalne, aż po ścisłą współpracę z sektorem prywatnym.
Druga część wydarzenia miała charakter otwartej dyskusji moderowanej przez CEE Bankwatch Network.
Głos zabrali także reprezentanci samorządów z Macedonii Północnej i Serbii, przedstawiając:
• stan zaawansowania lokalnych planów,
• wyzwania związane z ograniczoną rolą samorządów,
• brak wyznaczonych dat odejścia od węgla,
• złożoną strukturę zarządzania.
Wystąpił również Maciej Sytek, Pełnomocnik Zarządu Województwa Wielkopolskiego ds. restrukturyzacji Wielkopolski Wschodniej oraz Prezes Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie.Podzielił się dobrymi praktykami dialogu między interesariuszami, które miały kluczowe znaczenie w okresie transformacji.
CEE Bankwatch Network, organizacja monitorująca wpływ polityki UE na środowisko i społeczeństwo obywatelskie w Europie Środkowo-Wschodniej, odegrała kluczową rolę w przygotowaniu warsztatów.
Poprzez to wydarzenie Bankwatch stara się wzmocnić rolę samorządów lokalnych Bałkanów Zachodnich w procesie sprawiedliwej transformacji energetycznej, zachęcając je do tworzenia własnych planów (TJTP-ekwiwalentów), które mogą przyciągnąć przyszłe finansowanie z UE.
W świetle braku jasnych terminów odejścia od węgla w większości krajów regionu oraz marginalizacji samorządów w strukturach zarządzania, spotkanie w Koninie stało się ważnym forum budowania solidarności, zaufania i wymiany praktycznej wiedzy między partnerami z różnych części Europy.
